Wie zijn slaapwandelaars?

Jarenlang werd aangenomen dat somnambulisme, ook bekend als slaapwandelen, verband hield met hysterie. Gelukkig hebben vele jaren van onderzoek een nieuwe theorie opgeleverd die slaapwandelen classificeert als een typische slaapstoornis. Tijdens de nacht bewusteloos kunnen we een aantal complexe motorische activiteiten uitvoeren, zoals lopen, eten en zelfs ingewikkelde gesprekken voeren met andere mensen. Na het ontwaken herinneren we ons echter geen van deze activiteiten en beginnen we ons af te vragen of we naar een specialist moeten gaan. Hebben slaapwandelaars reden tot bezorgdheid?

Het mysterie van slaapwandelen
Somnambulisme is een stoornis die voorkomt bij 15% van de kinderen en 3% van de volwassenen. De klinische symptomen zijn ongecontroleerde activiteiten zonder volledig wakker worden tijdens de slaap. Typische aanvallen van slaapwandelen treden ongeveer een uur na het naar bed gaan op, omdat we dan in een diepe slaapfase vallen. Waar komt dit vandaan? Dit is wanneer onze slaap het meest effectief en diep is. Op dit moment worden groeihormonen vrijgegeven en herstellen we het meest effectief. Episodes van slaapwandelen worden meestal vóór de puberteit waargenomen. Na de leeftijd van 10 jaar beginnen ze te verdwijnen. Interessant is dat somnambulisme nog steeds wordt vastgesteld bij 24% van de ongeveer 13-jarigen die deze aanvallen in hun vroege kindertijd hadden. Er zijn nauwelijks meer slaapwandelaars bij jongens dan bij meisjes. Bij de episodes van somnambulisme gaan gemengde bewustzijnsstadia met een lage gevoeligheid voor de omgeving, een maskerachtig gelaat, onduidelijke spraak en soms mompelen gepaard. De bewegingen zijn vaak chaotisch en onnauwkeurig. Er is een tijdelijke staat van desoriëntatie na het ontwaken. Geluiden en pijnsensaties zijn waarschijnlijk afwezig, omdat slaapwandelaars blijkbaar noch op hen gerichte woorden horen, noch pijn voelen.

Wat is de oorzaak?
Een studie van professoren Wills en Garcia uit 2002 toont aan dat de symptomen van somnambulisme het resultaat zijn van een foutief ontwaken van de diepe slaap naar de NREM-slaap. Er zijn ook veel aanwijzingen dat er een genetische aanleg is die tot dergelijke stoornissen leidt. Studies die bij tweelingen zijn uitgevoerd, toonden aan dat somnambulisme vijf keer vaker voorkomt bij eeneiige tweelingen dan bij twee-eiige tweelingen. Bovendien meldden 80% van de onderzochte slaapwandelaars dat vergelijkbare episodes in hun families voorkomen.

Somnambulisme bij kinderen kan het gevolg zijn van de onrijpheid van het zenuwstelsel. Bij volwassenen zijn de redenen echter totaal anders. Slaaptekort wordt gezien als de belangrijkste oorzaak. Als er een sterke prikkel is, zoals de drang om naar het toilet te gaan, probeert een deel van het zenuwstelsel door te slapen, terwijl het risico op onvolledig ontwaken toeneemt. Chronische stress en ongemak, die kunnen voortkomen uit verschillende ziekten, hebben ook gevolgen. Het gebeurt dat mensen met diabetes wakker worden wanneer de bloedsuikerspiegel snel daalt. Ons lichaam kan ook reageren op gebruikelijke nachtelijke klachten, zoals een verkeerd gepolsterd kussen, een onjuiste temperatuur of een ongemakkelijk laken.

Medicatie voor slaapwandelaars
Raak niet in paniek als je dergelijke symptomen bij jezelf of je kind opmerkt. Eerst moeten we letten op de reacties en het lichaam en nadenken over mogelijke oorzaken. Ze kunnen volledig onschadelijk blijken te zijn. Bij veel kinderen en volwassenen kan de stoornis optreden als gevolg van sensorische problemen. Langdurige problemen en moeilijkheden met slapen kunnen soms worden opgelost met een verzwaarde deken. Er worden een verscheidenheid aan positieve signalen naar onze hersenen gestuurd die ons kalmeren en ons een veilig en geborgen gevoel geven. Als onze hersenen 's nachts niet worden afgeleid door angst en stress, hebben we een kans op een volmaakte en effectieve slaap zonder slaapwandelen. Een deken met een speciale zwaardere vulling (op maat gemaakt) stimuleert het proprioceptieve systeem, dat verantwoordelijk is voor het diepe gevoel. Als therapeutisch advies nodig is, zal de eerste stap een lichte slaap zijn. Hoe lichter de slaap, hoe kleiner het risico om op te staan en ongecontroleerd rond te lopen. Een dutje van 20 minuten overdag kan ook een goede oplossing zijn, omdat het een identiek effect garandeert als farmacologische behandelingen.